Rượu vang Ý hay rượu vang Italy được sản xuất ở mọi nơi trên đất nước Ý, quê hương của một số vùng sản xuất rượu vang lâu đời trên thế giới. Ý là nơi sản xuất ra loại những chai vang chất lượng nhất thế giới, ngành sản xuất rượu vang đã có mặt tại Ý từ lâu đời, phát triển cùng với sự sáng tạo không ngừng nghỉ của những nhà làm vang chân chính.
Người Ý đã phát triển hơn 330 phân vùng rượu vang DOC (Denominazione di Origine Controllata) được chứng nhận rộng rãi khắp thế giới. Đây là một thành tựu không hề nhỏ và rượu vang Ý luôn mang đến những trải nghiệm tuyệt vời cho thực khách. Ngoài ra, còn phải kể đến hơn 70 phân vùng rượu vang DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) cùng những quy tắc sản xuất vô cùng nghiêm ngặt để đảm bảo cho ra đời những dòng Rượu Vang Ý Ngon Nhất, chất lượng nhất.
Với diện tích trồng nho lớn lên đến 720.000 ha, nước Ý đã cung cấp cho thị trường trung bình hàng năm là 48.3 triệu hl rượu vang. Năm 2005, sản lượng rượu vang Ý đã vượt rượu vang Pháp chiếm khoảng 20% tổng sản lượng rượu vang toàn cầu. Cùng năm đó, thị phần tiêu thụ của Ý tính theo đồng đô-la nhập khẩu và Mỹ là 32%, Úc là 24% và Pháp là 20%. Năm 2018, Ý chiếm 19% sản lượng toàn cầu, đứng trước Pháp và Tây Ban Nha.
Rượu vang Ý có lịch sử lâu đời
Ý là một quốc gia có lịch sử rượu vang lâu đời hơn 4000 năm và là nơi có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng lý tưởng cho nghề trồng nho. Qua các thế kỷ, kỹ năng sản xuất rượu nho của Ý ngày càng hoàn hiện, điều này được minh chứng bởi số lượng chai vang bán ra trên thị trường và sự yêu thích của người dùng với các sản phẩm rượu vang ý.
Người Etruscans và người định cư Hy Lạp đã sản xuất ra loại rượu vang Italy trước khi người La Mã trồng vườn nho đầu tiên của họ ở thế kỷ thứ 2 sau Công Nguyên. Người La Mã tăng lên rất nhiều ở khu vực Italia dưới cây nhỏ sử dụng hiệu quả viticultural và làm rượu vang phương pháp, và đi tiên phong trong việc sản xuất quy mô lớn, lưu trữ kỹ thuật.
Sự thất bại của người La Mã với người Carthage vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên đã giúp việc sản xuất rượu vang của Ý phát triển hơn nữa. Trong thời kỳ là thuộc địa của Hy Lạp, việc sản xuất rượu nho mới thực sự phát triển.
Vào năm 92 sau Công nguyên, hoàng đến Domiti buộc phải phá hủy một số lượng lớn những vườn nho để giải phóng đất đất, sản xuất lương thực.
Ngày nay, rượu vang Ý ngày đang ngày càng trở nên đa dạng về chủng loại lẫn số lượng và được ưa chuộng khắp nơi trên thế giới. Các loại rượu vang đỏ, vang trắng hay vang sủi tăm có nguồn gốc từ Italia luôn khiến các nhà phê bình, nhà sưu tầm rượu vang tốn không ít giấy mực.
Phân loại rượu vang Ý
Để dễ hình dung và tìm hiểu thì có thể tìm hiểu rượu vang Ý theo 2 kiểu phân loại là phân loại theo cấp độ hoặc phân loại theo màu sắc.
Phân loại theo cấp độ
Năm 1963, hệ thống phân loại rượu vang của Ý đã được ra đời và đã trải qua nhiều lần bổ sung và sửa đổi, lần sửa đổi gần nhất là vào năm 2010 đã thiết lập 4 loại cơ bản để phù hợp với quy định của khối các quốc gia Châu Âu EU gồm: Vino da Tavola (VdT): rượu để bàn; IGT (Indicazione Geografica Tipica, Chỉ dẫn Địa lý Điển hình); DOC (Denominazione di Origine Controllata, Tên gọi xuất xứ được kiểm soát); DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita, Tên gọi xuất xứ được kiểm soát và đảm bảo).
VdT (Vino Da Tavola)
Rượu vang Ý VdT hay còn gọi là rượu để bàn, là cấp độ rượu vang Ý tốt nhất mà không phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt như các cấp độ trên.Phân loại này đại diện cho mức độ cơ bản nhất của rượu vang Ý, với chất lượng vừa phải.
Những chai vang này thường sẽ không có dấu hiệu của vị trí địa lý, giống nho sử dụng hay niên vụ trên nhãn (trên nhãn chỉ có thông tin cơ bản của rượu). Đây là dòng rượu vang phổ biến với mức giá thuộc tầm trung thường được sử dụng trong các hộp quà Tết, không chỉ mang giá thành hợp lý mà còn sang trọng, chất lượng.
IGT (Indicazione Geografica Tipica)
Rượu vang Ý IGT hay có tên gọi là IGP (Indicazione Geografica Protetta) được giới thiệu vào năm 1992 cho phép các nhà sản xuất rượu của Ý ở một mức độ tự do nhất định, không nghiêm ngặt như các cấp độ khác, nhà sản xuất có thể sử dụng nhiều loại nho và công thức sản xuất khác nhau. Phân loại IGT tập trung vào khu vực xuất xứ, thay vì giống nho hoặc phong cách rượu vang.
DOC (Denominazione di Origine Controllata)
Rượu vang Ý DOC (Denominazione di Origine Controllata) là cấp độ chính của phân loại rượu Ý, bao gồm hầu hết các dòng rượu vang truyền thống của Ý. Các quy định về chất lượng tuy rất nghiêm ngặt tập trung vào 3 ý chính đó là:
- Tiêu chuẩn về giống nho rõ ràng nếu có pha trộn thêm loại nho khác thì nó vẫn phải tuân theo một tỷ lệ quy định của chính phủ.
- Sản lượng nho thu hoạch được quy định chặt chẽ.
- Tiêu chuẩn về ngâm ủ ở dưới hầm, ngâm trong thùng gỗ sồi trong thời gian nhất định.
Hiện có khoảng 330 cá nhân và doanh nghiệp được cấp phân loại DOC. Có một bộ luật quản lý vùng trồng nho (viticultural), giống nho được phép công nhận và phương thức sản xuất rượu vang. Để được lên phân loại DOC, những chai vang phải gắn nhãn IGP/IGT trong tối thiểu 5 năm và được quy định rõ ràng về giống nho, phương thức sản xuất. Những sản phẩm thể hiện chất lượng cao nhất quán sẽ được thăng hạng lên trạng thái DOCG.
DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita)
Rượu vang Ý DOCG là cấp độ cao nhất, chỉ được sản xuất từ những vùng rượu vang được chứng nhận với những quy định cực kỳ chặt chẽ. Rượu vang phải đạt cấp độ DOC tối thiểu là 10 năm kèm theo các quy định rất rõ ràng, chi tiết về sử dụng nho, sản xuất rượu vang đã được cho vào chai tiêu chuẩn, không dùng chai ở nơi khác và không được phép chuyên chở trong các thùng lớn.
Phân loại theo màu sắc
Theo phân loại này thì rượu vang ý chia làm 2 loại là rượu vang đỏ và rượu vang trắng. Nổi bật hơn cả là vang đỏ ý được cả thế giới biết đến, tuy nhiên cũng không thể bỏ qua các loại vang trắng đặc biệt cũng được đánh giá rất cao.
Rượu vang đỏ Ý
Các loại vang đỏ của Italia đã và đang khẳng định được đẳng cấp của mình về mặt chất lượng cũng như chủng loại và là một trong những loại vang phổ biến nhất tại Ý. Nó được sản xuất từ những loại nho đỏ như sangiovese, nebbiolo, barbera. Rượu vang đỏ Ý có thể có mùi vị phong phú, từ mùi thơm nồng nàn đến mùi vị của quả và hoa cỏ. Chất lượng của rượu vang đỏ Ý phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vùng, loại nho, công thức sản xuất, và tuổi thọ của rượu.
Phía Bắc nổi tiếng với các dòng như Nebbiolo, Barbera và Dolcetto; miền Nam là các dòng như Aglianico và Nero d’Avola do điều kiện khí hậu ấm áp hơn; Trung Ý phải kể đến rượu vang nho Sangiovese và Montepulciano.
Rượu vang trắng Ý
Vang trắng cũng có sự phong phú không kém phần, được sản xuất từ những loại nho trắng như trebbiano, verdicchio, pinot grigio, các dòng vang trắng của Ý thường có hương thơm, mùi vị tươi mát với nhiều mùi hương như trái cây, hoa, rừng của các loại trái cây, dễ uống và nồng độ cồn không quá cao. Chất lượng của rượu vang phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vùng, loại nho, công thức sản xuất, và tuổi thọ của rượu.
Các vùng sản xuất rượu vang Ý
Nước Ý là một bán đảo có bờ biển dài nằm trong phạm vi có vĩ độ rộng trải dài từ dãy An pơ (tiếng Pháp: Alpes, tiếng Đức: Alpen, tiếng Ý: Alpi) phía Bắc cho đến vùng tiếp giáp Châu Phi ở phía Nam. Điều kiện thổ nhưỡng ưu ái như nhiều dãy núi cao, có độ dốc thuận lợi cộng với khí hậu mát mẻ nên rất thuận lợi cho các vùng trồng nho canh tác và phát triển.
Đất nước Ý “hình chiếc ủng” được phân chia theo 20 vùng sản xuất rượu vang từ Bắc xuống Nam. Thổ nhưỡng và khí hậu đa dạng, tuyệt vời cho việc phát triển các giống nho nên phong cách rượu vang mỗi vùng của nước Ý luôn có nét đặc trưng riêng. Mỗi vùng sẽ mang đến một hương vị độc đáo nhưng vẫn thể hiện đầy đủ phong vị của nước Ý xinh đẹp.
Một số vùng sản xuất rượu vang Ý nổi tiếng đó là: Piemonte, Toscana, Veneto, Sicilia, Puglia, Emilia-Romagna, Umbria, Trentino-Alto Adige, Campania.
Vùng Piemonte
Vùng Piemonte hay còn gọi là Piedmont, vùng rượu vang phía bắc được mệnh danh là xứ sở của các loại vang đỏ nổi tiếng của đất nước Ý. Nằm ép mình trong thung lũng sông Po, được bao bọc ở dãy núi Alps gần Địa Trung Hải với những cơn gió biển tươi mát. Rượu vang của vùng có hương thơm phong phú của nhiều loại trái cây, cam thảo, hoa hồng. Piemonte nổi tiếng với các loại rượu vang đỏ cao cấp như Barolo và Barbaresco, cùng với các loại rượu vang trắng như Gavi.
Vùng Puglia
Vùng Puglia hay còn được gọi với cái tên Apulia. Nó là một vùng đất dài và khá hẹp, bao gồm toàn bộ phần gót giày của miền nam nước Ý. Vùng rượu vang có diện tích 83.000ha với phần lớn là rượu vang đỏ chiếm khoảng 80%. Vang vùng Puglia là vang đỏ với hương vị đậm đà, mạnh mẽ, dễ dàng kết hợp với các món ăn khác nhau rất được ưa thích tại Việt Nam.
Về văn hóa, vùng đất này được chia thành 3 khu vực theo sự khác biệt gồm: Phía Bắc là Foggia, nằm giữa là Bari và Taranto, phía Nam là Brindisi cùng Lecce. Khí hậu ấm áp, ánh sáng chan hòa, gió biển thổi đều đặn kết hợp với thổ nhưỡng là lớp đá vôi mềm nằm phía dưới các tầng đất giàu sắt đã giúp Puglia trở thành một thiên đường cho việc trồng nho và giúp rượu vang Puglia mang hương vị rất đặc biệt.
Các giống nho đặc trưng nhất của vùng là Primitivo, Negroamaro và Uva di Troia (còn được gọi là Nero di Troia) làm nên những chai rượu vang đỏ sánh đậm, hương vị quả chín ngọt ngào và vị chát dày dặn. Ngoài ra, Puglia cũng nổi tiếng với giống nho trắng Moscato và các loại rượu vang trắng ngọt ngào được đánh giá là xuất sắc như: Bambino Bianco, Malvasia Bianca, Greco Bianco.
Vùng Sicily
Vùng rượu vang Sicily (hay Sicilia trong tiếng Ý) là một hòn đảo nằm ở phía Nam nước Ý, thuộc vùng biển Địa Trung Hải, được ngăn cách bởi eo biển hẹp của Messina. Đảo Sicily đầy nắng ấm áp được ví là vùng đất cội nguồn của rượu vang Ý là nơi có sự giao thoa, tụ hội của nhiều nền văn minh thời cổ đại như người Hy Lạp, người Phoenicia. Đây là vùng sản xuất rượu vang lớn nhất của Ý và được biết đến với các loại rượu vang đỏ chất lượng cao như Nero d’Avola và nhiều loại rượu vang trắng khác.
Dù các giống nho quốc tế chiếm ưu thế hơn tại Ý, nhưng có ba giống nho được biết đến là biểu tượng cho cùng Sicily là: Nero d’Avola, Frappato và Nerello Mascalese. Nero d’Avola là giống nho vang đỏ được trồng nhiều nhất tại Sicily theo đánh giá của những chuyên gia rượu hàng đầu và các tín đồ sành vang.
Vùng Tuscany
Vùng Tuscany (Tiếng Anh) hay Toscana là tiếng Ý, Toscane (tiếng Pháp), đôi khi nó còn được gọi với cái tên ngắn gọn là “Tuscan” được mệnh danh là vùng đất lãng mạn nhất nước Ý. Vùng Tuscany nằm ở miền trung nước Ý có lịch sử lâu đời, bắt đầu từ thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên. Rượu vang nho vùng Tuscany có tính axit và tannin cao, hương vị trái cây, thi thoảng sẽ có chút mùi của đất.
Nơi đây là địa điểm tuyệt vời mà những người yêu thích rượu vang mong muốn được ghé thăm một lần trong đời để thưởng thức những chai vang tuyệt hảo được đánh giá cao và ưa chuộng toàn cầu như: Chianti, Brunello di Montalcino, Vino Nobile di Montepulciano, Chianti Classico và các “”Super Tuscan”” như Masseto, Ornellaia, Luce (Super Tuscan là tên gọi dành cho loại rượu vang được sản xuất vượt ngoài luật lệ vùng Tuscany).
Vùng Veneto
Vùng Veneto hoặc Venetia, thủ đô của vùng là Venice ở phía bắc của Ý, vùng này là một viên ngọc thực sự khi nói về rượu vang. Chênh lệch nhiệt độ giữa mùa đông và mùa hè là vô vùng lớn, điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng cực kỳ thuận lợi cho quá trình trồng và sản xuất nho, kèm với đó thì Veneto là vùng đất có nhiều núi cao và các khu vực đồng bằng. Đây đều là những điều kiện lý tưởng để cho ra được những chai rượu vang thượng hạng.
Rượu vang được sản xuất ở đây không có công thức hay đặc tính chung nào, mà mỗi thứ rượu lại làm từ rất nhiều giống nho khác nhau nên mùi vị vô cùng đa dạng. Veneto cũng là nơi tổ chức các sự kiện thường niên được quốc tế quan tâm như Gemme del Montello và Cantine Aperte.Các loại rượu vang nổi tiếng được cả thế giới ưa chuộng gồm: Amarone , Recioto , Soave , Prosecco , Valpolicella và Bardolino.
Các vùng rượu vang khác
Ở Ý có khoảng 20 vùng rượu vang nổi tiếng với nguồn gốc lịch sử hình thành đa dạng khác nhau kết hợp với văn hóa, khí hậu vùng miền và phương thức sản xuất riêng biệt mang lại những nét đặc sắc khác nhau cho rượu vang ở mỗi vùng. Ngoài các vùng trên thì có các vùng cũng nổi tiếng về vang không kém đó là: Abruzzo, Basilicata, Calabria, Campania, Emilia Romagna, Friuli-Venezia Giulia, Lazio, Liguria, Lombardy, Marche, Molise, Sardinia, Trentino Alto-Adige, Umbria, Valle d’Aosta.
Các Giống Nho Chính Làm Rượu Vang Ý
Theo thống kê, nước Ý đã sản xuất khoảng 4 tỉ – 5 tỉ lít mỗi năm và chiếm khoảng 1/3 sản lượng rượu vang trên toàn thế giới, tiếp sau là Pháp và Tây Ban Nha. Diện tích trồng nho của ý lớn lên tới 702.000 ha và có khoảng 2.000 giống nho được trồng để sản xuất rượu vang.
Các giống nho chính thường được trồng và làm ra rượu vang gồm có: Cho vang đỏ là Sangiovese, Nebbiolo, Primitivo, Negroamaro, Nero di Troia, Montepulciano, Aglianico, Arneis. Cho vang sủi có Prosecco, Franciacorta, Asti. Các giống nho để sản xuất vang trắng có Pinot Grigio, Trebbiano, Verdicchio, Garganega, Soave.
Cách đọc nhãn rượu vang Ý
Nhãn chai rượu tiết lộ cho chúng ta rất nhiều thông tin bổ ích giúp chúng ta có thể dễ dàng lựa chọn được chai rượu vang ưng ý. Với những người mới sẽ có nhiều bỡ ngỡ, rối khi nhìn, tuy nhiên thì cái gì cũng có quy tắc riêng của nó bạn cũng có thể tham khảo thêm các nội dung bằng cách tìm kiếm các nội dung bằng tiếng anh theo từ khóa “Reading an Italian wine label”, nhìn chung trên nhãn mỗi chai rượu vang Ý sẽ đều hiển thị các nội dung sau đây:
Loại rượu: Căn cứ vào Giống nho, Vùng rượu và Tên rượu
Tên rượu: Thường ở trên cùng hoặc trung tâm của nhãn, không bao giờ nằm cạnh phân loại rượu. Tên có thể đề cập tới khu vực, giống nho hay có thể là “tên tưởng tượng” hoặc sẽ để tên một vườn nho cụ thể nào đó hoặc tên là sự kết hợp của giống nho và vị trí ví dụ như Montepulciano d’Abruzzo.
Cấp độ, phân loại: Gồm 4 loại là VdT, IGT, DOC, DOCG như bài viết ở phần phân loại rượu vang ở trên.
Vùng rượu: Vùng rượu sẽ luôn nằm bên cạnh Phân loại rượu
Nhà sản xuất: Thường được in ở dưới cùng của nhãn, có thể là một cơ sở sản xuất rượu hoặc một hợp tác xã, một thương hiệu. Các nhà máy rượu vang Ý thường sử dụng các từ như Tenuta, Azienda, Castello hoặc Cascina trước tên gọi của họ. Ví dụ như “Tenuta” (điền trang), “Castello” (lâu đài), “Cantina” (nhà máy rượu), “Poggio” (đồi),…
Giống nho: Sangiovese là giống nho làm rượu vang đỏ được trồng phổ biến nhất tại Ý. Phần lớn rượu vang Ý đều được sản xuất từ giống nho này, điển hình là những chai rượu vang nổi tiếng như Brunello di Montalcino, Rosso di Montepulciano, Rosso Conero…
Nồng độ cồn: Luật của Ý yêu cầu nhãn phải có thể tích và nồng độ cồn. Nếu như bạn nhìn thấy cụm từ “Riserva” thì bạn sẽ biết rượu vang được ủ lâu hơn yêu cầu tiêu chuẩn.
Các sản phẩm rượu vang Ý nổi tiếng
Một số dòng rượu vang ý cao cấp nhập khẩu đang rất được ưa chuộng tại Việt Nam gồm: Rượu vang 1933, rượu vang Amarone, rượu vang Bottega, rượu vang Casarini, rượu vang ý chìa khóa, rượu vang Chianti, rượu vang Collefrisio, rượu vang Con Công, rượu vang F, rượu vang F Gold, rượu vang F Negroamaro, rượu vang F Negroamaro San, rượu vang Gianluca, rượu vang Italia, rượu vang King Ruvaes, rượu vang Lucadimori, rượu vang Luciano, rượu vang Luna, rượu vang M, rượu vang Merlot Salento, Rượu vang Ý Monteverdi, rượu vang Moscato, rượu vang Negroamaro, rượu vang Negroamaro Salento, rượu vang Papale, rượu vang Primitivo, rượu vang Primitivo Di Manduria, rượu vang Primitivo Puglia, rượu vang Primitivo Salento, rượu vang Prosecco, rượu vang Puglia, rượu vang Q, rượu vang Queen Bee, rượu vang R7, rượu vang San Marzano, rượu vang Segreto, rượu vang ý sole d’italia, rượu vang Spartito, rượu vang Tavernello, rượu vang Tolucci, rượu vang Tolucci 16, rượu vang Vindoro. Attanasio Primitivo, Attanasio Primitivo Sei Filari, Attanasio Martino Blend, Attanasio Dolcimemorie Moscato, Attanasio Dolcimemorie Rosso Salento Blend, Attanasio IL Magnifico Blend, Attanasio Fortitudo Blend, Attanasio Syrene, Attanasio Solimano Heritage Gold, Attanasio Atlas Blend, Attanasio Lune Nuove Blend, Attanasio Collezione Oro Risevar, Attanasio Collezione Oro Quattroare, Attanasio Volpetto Rosso.
Rượu vang Ý giá bao nhiêu?
Mặc dù là loại rượu vang nổi tiếng trên thế giới nhưng giá rượu vang Italia có mức hợp lý, dao động từ 400.000 – 4.000.000 đồng là phổ biến hoặc hơn nữa tùy theo chất lượng cũng như nhu cầu của khách hàng. Sự đa dạng của nhiều giống nho tại Ý đã tạo nên sự đa dạng trong giá thành, đáp ứng được nhiều phân khúc khách hàng khác nhau. Rượu nho Ý trở thành sự chọn lựa hoàn hảo, phù hợp với nhiều đối tượng người dùng.
Lời kết
Rượu vang Ý chứa đầy những câu chuyện hay, những nét đặc sắc đầy hấp dẫn. Hy vọng bài viết trên đã chia sẻ được một vài kiến thức căn bản hữu ích để giúp bạn đọc có thêm niềm cảm hứng, yêu thích với các sản phẩm vang từ đất nước hình chiếc ủng này để từ đó tìm hiểu sâu hơn để có những trải nghiệm của riêng bản thân với các loại vang đặc biệt này.
